Bạn có thể đã nghe nói rằng “debloat” Windows sẽ cải thiện hiệu suất hệ thống của bạn. Tuy nhiên, việc này có thể gây hại nhiều hơn lợi. “Debloat” Windows là quá trình loại bỏ các phần mềm không mong muốn (bloatware) được cài đặt sẵn trên máy tính, như trò chơi, phần mềm dùng thử, ứng dụng của nhà sản xuất và ứng dụng khuyến mãi. Đó là tầng đầu tiên. Tầng thứ hai là những gì nhiều người coi là “rác” trong chính hệ điều hành, chẳng hạn như dữ liệu chẩn đoán (telemetry), quảng cáo của Microsoft, OneDrive, hoặc Copilot.
Việc này thường cũng bao gồm vô hiệu hóa các tính năng, dịch vụ và tinh chỉnh Registry. Một số công cụ và script phần mềm có sẵn trực tuyến tuyên bố sẽ loại bỏ các phần mềm này; tuy nhiên, chúng có thể gây ra những vấn đề mới cho máy tính Windows của bạn. Ngoài ra, ngay cả khi bạn “debloat” Windows đúng cách, nó cũng chỉ có tác động tối thiểu đến hiệu suất hệ thống. Thậm chí, nó có thể làm máy tính của bạn chạy chậm hơn.
5 Lầm Tưởng Phổ Biến Về Việc “Debloat” Windows
“Tôi Phải Debloat Máy Tính Của Mình!”
Không hẳn vậy. Điều này rất chủ quan và khác nhau giữa các hệ thống. Bạn không nhất thiết phải “debloat” hệ thống của mình. Chẳng hạn, nếu bạn mua một chiếc PC với giá thấp từ một nhà bán lẻ trực tuyến, nó có thể đi kèm với rất nhiều phần mềm rác. Tôi từng mua một chiếc laptop ở Best Buy, và nó cài sẵn các ứng dụng Geek Squad khắp nơi. Điều đó thực sự yêu cầu một đợt “debloat” nghiêm túc.
Mặt khác, nếu bạn thực hiện cài đặt sạch (clean install) Windows ngay sau khi mua PC mới, thì không có nhiều thứ phải làm ngoài việc điều chỉnh cài đặt hệ thống và tắt các dịch vụ không cần thiết. Hãy đảm bảo bạn biết mình đang làm gì trước khi vô hiệu hóa các dịch vụ quan trọng như telemetry và biometrics. Ngoài ra, khi tinh chỉnh Registry để cải thiện hiệu suất, hãy đảm bảo tạo bản sao lưu trước. Ví dụ, nếu bạn vô hiệu hóa sai dịch vụ hoặc thay đổi sai giá trị trong Registry, nó có thể khiến hệ thống của bạn trở nên không ổn định và không nhất quán. Với bản sao lưu, bạn có thể khôi phục hệ thống để đảm bảo nó hoạt động bình thường.
4 “Debloat Rất Mạnh Mẽ Và Phức Tạp!”
Không, nhưng nó tốn công sức
Hình ảnh giao diện quản lý dịch vụ Windows, thể hiện cách tắt các dịch vụ không cần thiết để tối ưu hóa hiệu suất hệ thống và gỡ bỏ bloatware.
Điều này phụ thuộc vào cách bạn định nghĩa thuật ngữ “debloat”. Bạn không cần một script hay công cụ “ma thuật” nào để làm việc đó. Ví dụ, nếu tôi gỡ cài đặt một vài ứng dụng không cần thiết khỏi một chiếc PC Windows mới, về mặt kỹ thuật, đó cũng là “debloat”. Tắt các tính năng hoặc cài đặt cụ thể cũng là một bước trong quá trình “debloat”. Hơn nữa, mọi thứ mà các công cụ “debloat” làm đều là những việc bạn có thể tự mình thực hiện, mặc dù chúng tự động hóa quy trình.
Tuy nhiên, khi bạn tìm kiếm “debloating”, nó thường được liên kết với việc đạt được hiệu suất hệ thống tối ưu. Mọi người đều có một script hoặc tiện ích tự nhận là làm điều đó tốt hơn. Bạn có thể nghe một YouTuber nói về cách tốt nhất để làm điều đó hoặc giới thiệu một script trên GitHub sẽ “thần kỳ” biến PC của bạn thành một hệ thống cực nhanh.
Tuy nhiên, bạn có thể kết thúc bằng việc chạy một script “chắp vá” chỉ gỡ bỏ một vài ứng dụng hoặc thay đổi cài đặt hệ thống mà thực sự gây hại đến hiệu suất. Hoặc, bạn có thể đọc về một ứng dụng miễn phí hứa hẹn đủ điều nhưng tất cả những gì nó làm là xóa các tập tin tạm thời và liên tục nhắc nhở bạn mua phiên bản cao cấp. Vào thời XP, các ứng dụng “debloat” và dọn dẹp Registry còn tự cài đặt thêm phần mềm rác và làm chậm ổ cứng đến mức “bò” luôn.
3 “Tôi Không Thể Dùng Tính Năng Của Windows Để Debloat!”
Bạn hoàn toàn có thể tự làm
Giao diện cài đặt Windows 11 cho phép người dùng tự tắt các tính năng không mong muốn, gỡ bỏ ứng dụng và tối ưu hệ thống mà không cần công cụ bên thứ ba.
Để đạt được hiệu suất tốt hơn, có nhiều cách để tự “debloat” máy tính của bạn. Ví dụ, chỉ cần vô hiệu hóa các ứng dụng khởi động sẽ có tác động đáng kể đến thời gian khởi động. Hãy gỡ cài đặt các ứng dụng không cần thiết và vô hiệu hóa các ứng dụng chạy nền mà bạn không sử dụng. Bạn cũng có thể sử dụng ứng dụng Settings (Cài đặt) để tắt các phiền toái như widget tin tức, quảng cáo trong File Explorer và Start menu, v.v. Bất cứ điều gì bạn không thích trên Windows, đều có một giải pháp mã nguồn mở thay thế.
Nếu bạn không muốn sử dụng các công cụ của Microsoft, bạn có thể thay đổi trình duyệt mặc định, sử dụng một giải pháp thay thế cho File Explorer, chuyển sang dịch vụ sao lưu đám mây khác, tắt Copilot, và nhiều hơn nữa. Có rất nhiều tùy chọn khác có sẵn. Các công cụ “debloat” có thể thực hiện những thay đổi không mong muốn đối với hệ thống của bạn. Bạn có thể không nhận thấy chúng ngay lập tức, nhưng theo thời gian, bạn có thể phát hiện hệ thống của mình bị lỗi.
2 “Công Cụ Debloat Là Cách Tốt Nhất!”
Chúng có thể gây hại nhiều hơn lợi cho hệ thống của bạn
Các công cụ “debloating” về mặt kỹ thuật không cần thiết vì bạn có thể thực hiện các thay đổi thủ công. Mặc dù các tiện ích này tự động hóa các bước tẻ nhạt, nhưng chúng không được xây dựng giống nhau. Việc cho một tiện ích “debloat” chạy tự do trên hệ thống của bạn thực sự có thể gây ra vấn đề cho PC và làm nó chậm lại. Các tiện ích “debloat” hay tăng cường hiệu suất hầu hết được coi là “dầu rắn” (snake oil – ý nói lừa đảo, không hiệu quả).
Chúng chạy khắp hệ thống của bạn, gỡ cài đặt ứng dụng, vô hiệu hóa tính năng, dịch vụ và cài đặt Registry. Ngoài ra, trong khi tuyên bố loại bỏ bloatware khỏi hệ thống, chúng lại cài đặt phần mềm rác của riêng mình. Sử dụng một công cụ như vậy có thể gây ra những thay đổi hệ thống không mong muốn và cài đặt phần mềm nhắc nhở (nagware) trong quá trình hoàn tất. Hầu hết chúng cũng chỉ có tác dụng tối thiểu đến hiệu suất. Tùy thuộc vào loại PC và nhu cầu của bạn, điều này có thể dẫn đến mất chức năng sau khi quá trình “debloat” hoàn tất. Một công cụ có thể thay đổi cài đặt làm cho hệ điều hành và các ứng dụng của bạn chạy chậm hơn.
Bạn không cần một công cụ nào vì bạn có thể tự mình thực hiện các thay đổi. Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng đúng công cụ “debloater” đáng tin cậy, nó sẽ tự động hóa quy trình để mọi thứ dễ dàng hơn. Ví dụ, một tiện ích “debloating” khá tốt là Win11Debloat, cho phép bạn gỡ cài đặt hàng loạt các ứng dụng không cần thiết. Bạn cũng có thể sử dụng một tiện ích để cài đặt Windows mà không có phần mềm rác hoặc sử dụng công cụ tùy chỉnh miễn phí như Wintoys sau khi cài đặt mới.
Logo ứng dụng Wintoys, một công cụ tùy chỉnh và tối ưu hóa Windows miễn phí, được đề xuất như một giải pháp thay thế an toàn cho việc gỡ bỏ bloatware.
Wintoys
1 “Debloat Làm Máy Tính Nhanh Hơn!”
Nó thực sự có thể làm chậm hơn
Biểu đồ hiệu suất GPU trong Task Manager của Windows, cho thấy các chỉ số hoạt động của hệ thống sau khi debloat có thể không cải thiện đáng kể hoặc thậm chí suy giảm.
Sau khi “debloat”, bạn có thể nhận thấy một chút cải thiện về hiệu suất hệ thống, nhưng đó sẽ không phải là một sự gia tăng đáng kể. Trải nghiệm có vẻ nhanh hơn một chút, nhưng không nhiều. Việc “debloat” bằng các tiện ích thực sự có thể làm PC của bạn chậm hơn và phá vỡ chức năng. Dù sử dụng script hay ứng dụng để “debloat”, hệ thống Windows có thể trở nên lộn xộn, đặc biệt nếu dùng công cụ. Như đã lưu ý, các tiện ích và script “debloat” tiềm ẩn rủi ro có thể gây mất ổn định hệ thống, dễ bị tấn công bởi phần mềm độc hại và ngăn Windows nhận các bản cập nhật. Cách tốt nhất để loại bỏ phần mềm rác mà tôi thường dùng là sử dụng tùy chọn “hạt nhân”: cài đặt lại Windows sau khi tạo bản sao lưu, tất nhiên. Việc “debloat” thủ công có thể tốn thời gian, đó là lý do tại sao các công cụ và script trở nên hữu ích. Chúng tiết kiệm thời gian bằng cách tự động hóa quy trình.
Các công cụ “debloating” không cần thiết và thực sự có thể gây hại cho hệ thống của bạn
Có một số lầm tưởng đã bị bác bỏ về việc “debloating” có thể có tác động tiêu cực đến hiệu suất. Một số sản phẩm tuyên bố loại bỏ phần mềm rác và cải thiện hiệu suất hệ thống. Bạn có thể tìm thấy một ứng dụng không ổn định để làm điều đó trên GitHub. Ví dụ, tôi đã đọc về những người sử dụng một ứng dụng để “debloat” PC của họ, nhưng nó được thiết kế đặc biệt cho máy của nhà phát triển. Nó đã làm hỏng hầu hết các máy khác.
Vì vậy, hãy cảnh giác với các tuyên bố về “debloating”. Điều đó phụ thuộc vào công cụ, nhưng bạn không cần phải sử dụng một công cụ nào cả. Gần đây tôi đã thực hiện cài đặt sạch Windows 11 trên máy tính làm việc của mình, và tôi “debloat” theo từng bước. Không có giải pháp nào phù hợp cho tất cả mọi người. Hãy chắc chắn tự mình thực hiện hoặc tìm một công cụ đáng tin cậy có thể tự động hóa quy trình mà không cản trở công việc của bạn.
Hãy chia sẻ ý kiến và kinh nghiệm của bạn về việc “debloat” Windows trong phần bình luận bên dưới!
